[Ciekawostki historyczne] Ewangelickie seminarium nauczycielskie w Bielsku - cz. 2

W zbieraniu środków na rzecz budowy zaangażowali się różni członkowie prezbiterium. Osobiście włączył się także superintendent morawsko-śląski Karl Samuel Schneider. O tym z jakimi problemami borykano się wówczas i jakie argumenty przeciwko płynęły z Cieszyna można przeczytać tutaj. W Wiedniu zjawili się specjalnie Theodor Haase oraz prezbiter Erich Kolbenheyer. Tylko tam udało się zebrać niemal 4 000 guldenów, co nadal stanowiło zaledwie ułamek kosztów. Ostatecznie całe przedsięwzięcie wraz z zakupem działki wyniosło 80 106 guldenów. Z zewnątrz pozyskano 43 812 guldenów, z czego 15 721 od Towarzystwa Gustawa Adolfa, 10 000 z państwowych środków wsparcia Kościoła Ewangelickiego, 2000 od Kraju Śląska, 11 098 od innych gmin ewangelickich w Austrii i 4993 guldeny od pojedynczych osób sprzyjających inicjatywie. Wszelkie troski i ciężar pracy nad utworzeniem odpowiedniej klasy placówki pedagogicznej wziął na siebie pastor Haase.

Podczas budowy seminarium, rada parafialna zapisała w sprawozdaniu z 14 maja 1864 roku, że wystąpiła do Naczelnej Rady Kościoła z prośbą, aby utworzyć plan nauczania, który opierałby się o podstawy dydaktyki dla austriackich seminariów nauczycielskich. Projekty, którymi zajął się pierwszy synod generalny, a które zostały następnie przez Naczelną Radę Kościoła opracowane, dzięki dekretowi ministerialnemu z 20 lutego 1866 nabrały kształtu, który w minimalnym stopniu wyróżniały ewangelickie seminarium na tle innych w Austrii. Ministerstwo zażądało też dowodu kwalifikacji nauczycielskich od zatrudnionych w bielskich szkołach ewangelickich na podstawie przedłożonych przez nich dokumentów. Bielska rada parafialna wystąpiła wówczas z pismem przygotowanym przez Haasego 7 maja 1866, które zawierało 40 załączników, głównie świadectw nauczycieli, które potwierdzały ich kwalifikacje do realizacji planu nauczania.

Gdy rok dobiegał końca, a w Bielsku nadal oczekiwano odpowiedzi z ministerstwa, zarząd główny Towarzystwa Gustawa Adolfa postanowił wystąpić w sprawie bielskiego seminarium bezpośrednio do ministra w Wiedniu. 9 marca 1867 przedstawiono bielszczanom odpowiedź z ministerstwa, która jednak nie przyniosła oczekiwanej satysfakcji. Okazało się, że ministerstwo nadal czeka na odpowiedź z Bielska, przez co stało się jasne, iż pismo z 7 maja 1866 nie dotarło do Wiednia. Theodor Haase, gdy dowiedział się, że akta przysłane do rządu krajowego w Opawie zostały już przekazane dalej do Wiednia, postanowił zorganizować delegację, w której osobiście uczestniczył, by przedstawić stosowną prośbę osobiście w stolicy. 15 marca 1867 ówczesny minister von Beust, który później został kanclerzem, obiecał, że jeżeli przedstawione przez Haasego argumenty zostaną pozytywnie zweryfikowane, sprawa seminarium nauczycielskiego w Bielsku zostanie pozytywnie rozwiązana.

Tak też się stało. 28 lipca 1867 cesarz postanowił, że seminarium będzie otrzymywać co roku wsparcie z państwowych środków na utrzymanie. Placówka miała otrzymywać 1700 guldenów i zgodnie z zapisem ministerialnym z 10 sierpnia 1867 działać w oparciu o plan nauczania zbudowany na podstawie nowoczesnych zasad pedagogiki. Zakładano wówczas, że cykl będzie trwał 3 klasy. Po otrzymaniu dobrej nowiny, Theodor Haase złożył wniosek podczas posiedzenia rady parafialnej, w którym proponował zaangażowanie w działalność placówki dra Karla Volkmara Stoya, profesora pedagogiki na uniwersytecie w Heidelbergu. Stoy był w tym czasie jednym z najlepszych pedagogów. Wierzył, że kształcenie zawodowe powinno iść w parze z kształceniem średnim, co wówczas było całkowicie nowoczesną koncepcją, nieprawdopodobną do zrealizowania.

Senior Schneider początkowo sceptycznie podchodził do pomysłu młodszego od siebie Haasego, jednak rada parafialna przystała na propozycję i zaprosiła do siebie Stoya. Theodor Haase poznał go osobiście we wrześniu 1865 roku i wierzył, że zgodzi się przyjąć stanowisko dyrektora nowopowstałego seminarium nauczycielskiego. I tym razem się udało, jednak nie bez komplikacji. Haase przyjechał osobiście w 1867 roku na spotkanie z ministrem Jolly, albowiem niemiecki urząd musiał wyrazić zgodę na opuszczenie uczelni w Heidelbergu przez Stoya. Ustalono wówczas urlop dla profesora, który miał trwać zaledwie pół roku. W tym czasie przeniósł się do Bielska, gdzie prowadził seminarium nauczycielskie. Już w sierpniu został oficjalnie mianowany dyrektorem, zaś pierwszymi nauczycielami zostali w październiku Hermann Bräutigam z Eisenach, Moritz Otto i Karl Riedel z bielskiej ewangelickiej szkoły realnej, a później także Robert Hetrich - nauczyciel muzyki. Ponadto lekcje chemii prowadzili nauczyciele szkoły realnej Zenker i Reichel, w języku polskim uczył nauczyciel szkoły głównej Adam Rusch, natomiast w języku czeskim telegrafista Johann Mattausch.

9 grudnia 1867 roku, trzyklasowe seminarium z czteroklasową szkołą wstępną w Bielsku zostało oficjalnie otwarte. Uroczyście przemawiał wówczas kurator Eduard Türk oraz Theodor Haase. W sali przyjęć mieszczącej się w seminarium, głos zabrał także dr Stoy wyrażając podziękowania dla zawodu nauczyciela i instytucji seminarium nauczycielskiego. Miłym zaskoczeniem było wystąpienie prezydenta kraju śląskiego von Merkla, który poinformował wszystkich zgromadzonych, że cesarz Franciszek Józef zdecydował się uhonorować superintendenta Schneidera krzyżem komandorskim, natomiast Theodora Haasego Cesarskim Austriackim Orderem Franciszka Józefa za szczególne zasługi na rzecz powstania seminarium nauczycielskiego w Bielsku. Wśród zabierających głos był także przewodniczący zarządu głównego Towarzystwa Gustawa Adolfa, przedstawiciel rady kościoła prof. D. Hoffmann oraz przedstawiciel Naczelnej Rady Kościoła dr Martin Schenker, który nazwał bielską gminę ewangelicką „okiem Kościoła Ewangelickiego w Austrii”.

Kolejnym zaszczytem dla Theodora Haasego było przyjęcie tytułu naukowego doktora teologii, który uzyskał na uniwersytecie w Heidelbergu w marcu 1868 roku. Więcej w temacie powstania seminarium nauczycielskiego poznamy w trzeciej części dziejów tej prestiżowej placówki.

Źródła:
1.W. Haase, Licht und Liebe. Predigten und Reden von weiland D. Dr. Theodor Haase, Wiedeń 1929 r.